Dister ar peuriñ a-raok an Dispac’h
A-raok an dispac’h e veze ar gernezh o rodal ingal. Ne glaske ket an dud kaout estroc’h evit ar pezh oa dleet d’o nerzh labour. « Ur sac’h goullo ne zalc’h ket en e sav » a gustumed lârout. Menajerien e oa al lod brasañ eus ar Vretoned, o labourat war douaroù bet difraostet gante hag a lezent da baouez goude-se. Re dreut e oa an douar da c’hounit gwinizh pe edeier a c’haller ober bara gante. Ret e oa ober gant ed-du a veze aozet yod, farz-sac’h pe krampouezh gante. Diazez keginerezh Breizh ez eo deuet an edajoù-se da vezañ.
Kalz a nevezintioù a oa deuet el labour-douar en XIXvet kantved. Pellaat a reas ar gernezh bep ma veze gounezet muioc’h-mui a avaloù douar. Gwinizh, ha segal muioc’h c’hoazh, a oad krog da c’hounit a-drugarez da nevezintioù teknik al labour-douar. Asambles gant ar Renad kozh e oa bet torret dalc’h an aotrouien war ar fornioù, ha droed en doa pep hini hiviziken da c’hounid ed ha da boazhañ bara. Evel-se ez as ar mod kozh da aozañ boued kuit a vara da geginerezh heverk an teoladoù : farz-sac’h pe farz-forn paneveken, meur a stumm dezhe eus Bro-Leon da Vro Wened. Rekipeoù nevez a voe savet, kig-moc’h ha legumaj enne. Meuzioù eus an dibab a voe klasket gant ar Vretoned kaout diwar neuze, kentoc’h evit kaout trawalc’h a voued.
Difluk ar meuzioù breizhat
Meuzioù stag ouzh skeudenn Breizh he maezioù don hag hec’h aodoù gouez a veze klask warne gant an douristed disac’het er vro gant an hent-houarn. Traoù mor, istr ha krestenneged dreist-holl, a voe staget da gentañ ouzh ar skeudenn romantel-se. E deroù an XIXvet kantved ez embannas Curnonsky « priñs ar begoù lipous », deuet da bourmen e damm kalite e Breizh, ar blijadur a oa gantañ kaout boued eus an dibab evel ar pesked-mor, gante blaz nerzhioù an natur ha kalon tud ar vro.
En Argoad e teue ar gantreerien, Breizhveuriz ur c’halz anezhe, da jiboesa ha da lakaat ostalerioù ar vro d’aozañ boued dezhe goude-se. Bep ma veze frankaet an douaroù-labour ha gwellaet ar mod d’o zemzañ e veze diorreet ar gounid legumaj a bep seurt, artichaod ha kaol-fleur e Bro-Leon, sivi e Plougastell. Pourvezet e voe marc’hadoù ar c’hêrioù bras, koc’hu Pariz paneveken, gant madoù labour-douar ha peskerezh Breizh. Er mod-se e tiflukas doareoù da aozañ boued ha meuzioù nevez, dishañval-mat eus henvoazioù ar bobl. Dalc’het e voe memestra gant ar mod kozh-se war ar maez, ha pa yeas war gemm ivez bep ma teske an dud ober gant danvez-boued ha gant binvioù poazhañ nevez.
Brud boued Breizh oc’h en em ledañ er bed a-bezh
Efedoù dic’hortoz a voe gant an divroañ diwar ar maez war-zu ar c’hêrioù bras, betek er broioù estren zoken rak er mod-se e tiflukas tier-krampouezh un tamm e pep lec’h. Er penn-kentañ ne oa dioute nemet stalioù dister e lec’h e teue pratikoù ar foarioù hag ar marchadoù da zebriñ krampouezh lardet gant o daouarn. Er bloavezhioù 1950 avat e tiflukas e Pariz hag er c’hêrioù bras restoldioù a veze servijet krampouezh war un asied enno. Hiviziken e vez ledet a bep seurt boued war ar c’hrampouezh, ha pa n’eus ket produennoù eus Breizh anezhe, evel fourmaj da skouer. Berzh bras a ra ar c’hrampouezh e kêrioù ar bed-holl.
Er bloavezhioù 1970 e voe diorreet ur mod all da aozañ boued e Breizh, diazezet war ar rekipeoù bet dastumadet gant Simone Morand evit al lod bras anezhe. Broudet e voe ar geginerien gant ensavadurioù Breizh da ijinañ liammoù nevez etre ar c’heginañ mod kozh hag aozerezh an danvezioù-boued. E 1994 e voe savet an diskouezadeg « Pa vez ar Vretoned ouzh taol » gant mirdier Breizh, da ginnig perzhioù heverk keginerezh Breizh er pemp departamant. Broudañ micherioù ar fardañ-boued a oa he fal.
Unan eus arouezioù identelezh Breizh eo an aozañ boued en deizioù a-vremañ
Kreñvaet eo bet skeudenn boued ha keginouriezh Breizh ha deuet int da vezañ elfennoù pouezus eus identelezh ar vro. Pa ne oa nemet predoù familh a Vro-Leon eus ar c’hig-ha-farz gwechall, ez eo deuet da vezañ danvez predoù bras a vez savet da souten oberennoù pe raktresoù lec’hel. Deuet eo ar restoldioù a ginnig boued ar vro, an tier-krampouezh en o zouez, da vezañ perzh eus ekonomiezh an douristelezh hag arouez sevenadur, kuñvded ar vuhez ha startijenn Breizh a-vremañ.
Bet troet diwar ar galleg gant Jean-Do Robin
